Ocenianie pracy nauczycieli regulują przepisy zewnętrzne i wewnątrzszkolne.

Do zewnętrznych należy Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r., Nr 97, poz. 674 z późn. zm.), Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 listopada 2000 r. w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczyciela, trybu postępowania odwoławczego oraz składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego (DzU z 2000 r., Nr 98, poz. 1066 z późn. zm.). Oceny dokonuje się również na podstawie statutu szkoły oraz zatwierdzonego przez radę pedagogiczną szkolnego regulaminu oceniania nauczycieli.

Oceny pracy nauczycieli dokonuje dyrektor szkoły. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy dyrektor nie ma kwalifikacji pedagogicznych. Wówczas dokonuje on oceny w porozumieniu z nauczycielem sprawującym w szkole nadzór pedagogiczny oraz organem sprawującym nadzór pedagogiczny nad szkołą. Podstawowym kryterium, według którego jest dokonywana ocena nauczyciela, jest wywiązanie się z zadań nauczyciela zapisanych w statucie szkoły oraz Karcie Nauczyciela (art. 6) i ustawie o systemie oświaty (art. 4). Należą do nich: realizacja zadań związanych z dydaktyczną, opiekuńczą i wychowawczą funkcją szkoły, wspieranie każdego ucznia, dbałość o własny rozwój, kształcenie i wychowywanie uczniów w umiłowaniu Ojczyzny i poszanowaniu Konstytucji RP oraz w atmosferze wolności sumienia, szacunku dla każdego człowieka, a także kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów. Zatem ocenie podlegają następujące
dziedziny aktywności nauczyciela:
warsztat pracy, czyli znajomość treści nauczanego przedmiotu, poprawność merytoryczna, stosowanie właściwych i różnorodnych metod nauczania, kreatywność, poszerzanie bazy dydaktycznej, umiejętność samooceny;
zaangażowanie zawodowe w środowisku szkolnym oraz na zewnątrz;
doskonalenie zawodowe; działania służące
wszechstronnemu wspieraniu uczniów oraz
przestrzeganie dyscypliny pracy, w tym troska o porządek i poszanowanie szkolnych dóbr. Nauczyciel powinien nie tylko znać podstawy metodyki, psychologii i pedagogiki, ale także umieć je wdrażać, tak by umiejętnie stymulować rozwój ucznia. Ocenie może podlegać udział nauczyciela w przygotowaniach do konkursów i olimpiad, a także podejmowanie działań służących wspieraniu uczniów z różnorodnymi dysfunkcjami. Istotną kwestię stanowią także relacje nauczyciel – uczeń – rodzice. Nie bez znaczenia dla oceny pozostaje aktywność nauczyciela, a więc nie tylko udział w organizowanych imprezach, ale również ich inicjowanie oraz zachęcanie społeczności szkolnej do uczestnictwa.

Ocenę pracy otrzymują wszyscy nauczyciele, z wyjątkiem stażystów, ponieważ oni uzyskują ocenę stażu.
Oceny dokonuje się na wniosek nauczyciela, organu sprawującego nadzór pedagogiczny, organu prowadzącego szkołę, rady rodziców lub rady szkoły. Podczas dokonywania oceny pracy dyrektor może zasięgnąć opinii samorządu uczniowskiego. Dyrektor dysponuje różnorodnymi źródłami pozyskiwania informacji o ocenianym nauczycielu. Należą do nich: hospitacja oraz następująca po niej rozmowa, kontrola dokumentacji prowadzonej przez nauczyciela, obserwacja. Dyrektor może też prowadzić monitorowanie wybranych obszarów dydaktycznych lub dokonywać pomiaru dydaktycznego. Istotnym źródłem jest również samoocena nauczyciela.

Ocena ma charakter opisowy i jest zakończona uogólniającym stwierdzeniem („stopniem”):
ocena wyróżniająca,
dobra lub negatywna. Ocena zostaje ustalona po zapoznaniu nauczyciela z jej projektem. Oceniany nauczyciel ma prawo odwołania od ustalonej oceny. Kolejna ocena może być dokonana po upływie roku od dokonania oceny pracy bądź oceny stażu.

Ocena pracy lub stażu jest dokumentem wymaganym od nauczyciela starającego się o stanowisko dyrektora szkoły, wicedyrektora, a także innych stanowisk kierowniczych w szkole, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 6 maja 2003 roku w sprawie wymagań, jakie powinna spełniać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowiska kierownicze, w poszczególnych typach szkół i placówek (DzU z 2003 r., Nr 89, poz. 826 z późn. zm.). Jest to również dokument przydatny w wypadku starania się o nagrody czy zmianę stanowiska pracy.

Katarzyna Wójtowicz
– zastępca dyrektora Katolickiego Centrum Edukacyjnego Caritas Archidiecezji Krakowskiej.