PYTANIE:

Obecnie przebywam na urlopie dla poratowania zdrowia. Nie zdążyłam przed jego rozpoczęciem zdać egzaminu praktycznego na prawo jazdy (kat. B) z powodu kłopotów zdrowotnych. Minęły 2 miesiące, a choć zdrowie nie poprawiło mi się diametralnie, chciałabym podejść do egzaminu ze względu na fakt, że od nowego roku zmieniają się przepisy i warunki zdawania. Sytuacja mnie zmusza – w tym sensie, że potem egzamin będzie zdecydowanie trudniej zdać. Wydaje mi się, że fakt przebywania na urlopie nie powinien temu przeszkadzać. Wiadomo, że nie wolno podejmować działań zarobkowych, ale ani w Karcie Nauczyciela, ani rozporządzeniu Ministra Zdrowia nie znalazłam wzmianki na temat szkoleń czy kursów, które miałby odbyć nauczyciel przebywający na urlopie dla poratowania zdrowia. Te dokumenty tego nie regulują. Nie chciałabym, żeby mi ktoś coś zarzucił czy wręcz odwołał z urlopu, gdyż stan zdrowia nie poprawił mi się na tyle, żebym mogła wrócić do pracy. Dodatkowo musiałabym wziąć kilka lekcji doszkalających. Czy przepisy (nie mówiąc o tym wprost) zezwalają nauczycielowi przebywającemu na urlopie dla poratowania zdrowia na udział w jakichkolwiek kursach? Jak powinnam postąpić w tej sytuacji?

ODPOWIEDŹ:

Nie każda aktywność nauczyciela w czasie urlopu dla poratowania zdrowia uprawnia dyrektora do odwołania nauczyciela z urlopu. Tylko w dwóch przypadkach dyrektor ma taki obowiązek.

Możliwość korzystania z urlopu zdrowotnego i pobierania w tym okresie wynagrodzenia i dodatku za wysługę lat, a także do korzystania z innych świadczeń pracowniczych, jest obwarowana dwoma zastrzeżeniami (art. 73 ust. 7 Kart Nauczyciela).

Po pierwsze, w okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel nie może nawiązać stosunku pracy.

Stosunkiem pracy jest stosunek prawny nawiązany na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę (również z pracodawcą spoza systemu oświaty). Regulacje dotyczące stosunków pracy zostały zawarte w przepisach Kodeksu pracy, oraz innych ustaw (np. Karty Nauczyciela, ustawy o pracownikach samorządowych).

Przykład:

Nauczyciel przebywający na urlopie zdrowotnym podjął zatrudnienie na 1 miesiąc na czas zastępstwa w innej szkole niż ta, w której korzysta z urlopu. Taka aktywność zobowiązuje dyrektora do odwołania z urlopu nauczyciela, pod warunkiem, że uzyska o tym informacje.

Po drugie, w okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel nie może podjąć innej działalności zarobkowej.

Pojęcie „działalność zarobkowa” nie zostało prawnie zdefiniowane. Oznacza wszelką aktywność, której celem jest osiąganie dochodu służącego zaspokojeniu potrzeb materialnych danej osoby (wyrok NSA z 12 maja 2016 r. II FSK 935/14). Działalnością zarobkową jest m.in. wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło, a także prowadzenie działalności gospodarczej. Działalnością (pracą) zarobkową jest również działalność (praca) wykonywana bez podstawy prawnej (tzw. praca na czarno) – wyrok SN z 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05. Można zatem przyjąć, iż każda forma działalności, która przynosi nauczycielowi przychody, będzie mieścić się w definicji działalności zarobkowej.

Przykład:

Nauczyciel pełni funkcje radnego. Kwestią sporną jest ustalenie, czy jest to działalność zarobkowa. Osoba pełniąca funkcję radnego ma prawo do diety w wysokości określonej przez radę gminy. Dieta ta jednak w orzecznictwie nie jest traktowana jako zarobek. Uznaje się bowiem, że działalność radnego nie zmierza do osiągnięcia zarobku, ale jest funkcją służącą społeczności lokalnej (wyrok WSA w Opolu z 21 lipca 2015 r.. II SA/Op 177/15). Inne stanowisko wyraziło MEN, stwierdzając, że jest to podstawa do odwołania nauczyciela z urlopu (odpowiedź z 16 czerwca 2008 r. na interpelację nr 1773). Ostateczna ocena i przyjęta interpretacja należą do dyrektora.

Zakaz obejmuje nie tylko podjęcie nowej działalności zarobkowej, lecz także kontynuację takiej działalności (np. stosunku pracy lub działalności gospodarczej), która została rozpoczęta jeszcze przed rozpoczęciem urlopu dla poratowania zdrowia (uchwała SN z 7 lipca 2005 r., II PZP 5/2005).

Przykład:

Nauczyciel, któremu został udzielony urlop, był dodatkowo zatrudniony w innej szkole. Aby uniknąć odwołania, musi zrezygnować z tej dodatkowej aktywności na czas urlopu zdrowotnego. Nauczyciel powinien wystąpić o wcześniejsze (przed rozpoczęciem urlopu zdrowotnego) rozwiązanie drugiego stosunku pracy na mocy porozumienia stron lub wystąpić − na okres pokrywający się z urlopem zdrowotnym − o urlop bezpłatny.

Jeśli w okresie płatnego urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciel wykonuje zatrudnienie lub prowadzi działalność sprzeczną z celami udzielonego urlopu, dyrektor jest zobowiązany odwołać tego nauczyciela z urlopu.

Dyrektor musi sam rozstrzygnąć, czy działania podejmowane przez nauczyciela mieszczą się w ramach działalności zarobkowej, a informację o takiej sytuacji może uzyskać w jakikolwiek sposób, np. od innych osób.

Przykład:

Dyrektor sprawdził na stronie www.ceidg.gov.pl, że nauczyciel nie zawiesił prowadzonej działalności gospodarczej na okres urlopu zdrowotnego. Zobowiązany jest więc go z tego urlopu odwołać.

Przepisy nie wymagają wskazania przyczyny odwołania ani podania uzasadnienia. W razie ewentualnego sporu sądowego z nauczycielem, który będzie twierdził, że odwołanie z urlopu zdrowotnego było bezzasadne, szkoła będzie musiała wykazać istnienie przyczyny odwołania.

Zawiadomienie nauczyciela o odwołaniu z urlopu nie oznacza jeszcze, że będzie on zmuszony podjąć wykonywanie obowiązków. Dyrektor szkoły ma obowiązek wydać nauczycielowi nie później niż w terminie 2 tygodni przed zakończeniem urlopu dla poratowania zdrowia skierowanie na badanie kontrolne w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 73 ust. 6 Karty Nauczyciela). Dopóki takie zaświadczenie lekarskie nie zostanie wydane i przedłożone w szkole, nauczyciel nie może podjąć żadnych obowiązków.

Jeżeli nauczyciel nie stawi się na badania i nie usprawiedliwi swojej nieobecności, może to być podstawą do rozwiązania z nauczycielem stosunku pracy (art. 23 ust. 4 pkt 2 Karty Nauczyciela). Rozwiązanie stosunku pracy następuje w takim przypadku z końcem miesiąca, w którym dyrektor szkoły otrzymał informację o tym, że z przyczyn nieusprawiedliwionych nauczyciel nie zgłosił się na badanie kontrolne, na które został skierowany. W tym przypadku dyrektor szkoły może, ale nie musi, rozwiązać z nauczycielem stosunek pracy.

Jeżeli nauczyciel nie zgadza się z odwołaniem z urlopu, ma prawo odwołać się do sądu pracy (art. 91c ust. 2 Karty Nauczyciela). Jeżeli jednak nie wniesie odwołania, jest obowiązany stawić się do pracy w terminie określonym przez dyrektora, gdyż niewykonanie tego obowiązku może stanowić podstawę odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Istnieją jednak czynności, które nie będą traktowane jako działalność zarobkowa i nie będą podstawą do odwołania nauczyciela z urlopu. Są to aktywności, które trudno uznać za działalność zarobkową podejmowaną w formie zatrudnienia lub innej.

Przykładowo można wymienić następujące aktywności:

• udział w konkursie na dyrektora szkoły,
• podejmowane przez nauczyciela czynności związane z awansem zawodowym,
• podjęcie studiów,
• uczestniczenie w zebraniach związkowych (jeżeli nauczyciel nie wykonuje funkcji związkowej odpłatnie),
• pełnienie funkcji tłumacza w sądzie (wyrok SN z 11 października 2000 r., II UKN 36/00),
• wykonywanie świadczeń wolontariatu,
• uczestniczenie w kursie na prawo jazdy kat. B (jazdy, egzamin teoretyczny i egzamin praktyczny).

Podstawa prawna:

• art. 73 ust. 7, art. 91c ust. 2 ustawy z 26 stycznia 1982 r. − Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1379 ze zm.).

Źródło:

• odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej z 16 czerwca 2008 r. na interpelację nr 1773 w sprawie zasad sprawowania mandatu radnego miejskiego przez nauczycieli w trakcie korzystania przez nich z urlopu na poratowanie zdrowia.

Orzecznictwo:

• wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 maja 2016 r. (II FSK 935/14),
• wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z 21 lipca 2015 r. (II SA/Op 177/15),
• wyroku Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2005 r. (III UK 120/05),
• uchwała Sądu Najwyższego 7 lipca 2005 r. (II PZP 5/05),
• wyrok Sądu Najwyższego z 11 października 2000 r. (II UKN 36/00).

Dariusz Skrzyński − prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego