Pytanie:

Jeśli jakiś nauczyciel jest nieobecny, to dyrektor nie przydziela danej klasy nauczycielowi, który w tym czasie ma wolną lekcję. Zamiast tego łączy tę klasę z inną klasą mającą w tym czasie lekcję. To rozwiązanie ma na celu zapewnienie opieki uczniom, ale w takiej sytuacji nie jest wypłacany dodatek za łączone klasy (często ponad 50 uczniów), nie mówiąc już o zapłacie za doraźne godziny zastępstw. Czy takie łączenie klas jest dopuszczalne?

Odpowiedź:

Kompetencje dyrektora szkoły zostały uregulowane przede wszystkim w przepisie art. 39 ustawy o systemie oświaty. Dyrektor odpowiada m.in. za organizację pracy szkoły, jest zobowiązany do wykonywania zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Do jego kompetencji należy również przydział zadań nauczycielom. Jednakże jest on odpowiedzialny także za prawidłowość realizacji jednej z podstawowych funkcji szkoły, a więc realizacji podstawy programowej. Dlatego można podać w wątpliwość, że postępowanie wskazane w pytaniu umożliwia prawidłową realizację podstawy programowej od strony merytorycznej, a także od strony realizacji minimalnej liczby godzin dydaktycznych, jakie powinny być zrealizowane.

Jeżeli chodzi o regulacje dotyczące możliwości łączenia klas, to zgodnie z przepisem §4 ust. 7 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (DzU nr 61, poz. 624) w szkołach działających w szczególnie trudnych warunkach demograficznych lub geograficznych dopuszcza się organizację nauczania w klasach łączonych. Natomiast zgodnie z przepisem § 4 ust. 4 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (DzU z 2012 r., poz. 204) jeżeli w szkole podstawowej jest organizowane nauczanie w klasach łączonych, zgodnie z przepisami w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, na realizację obowiązkowych zajęć edukacyjnych w tych klasach przeznacza się w szkolnym planie nauczania taką liczbę godzin, aby była zapewniona realizacja przyjętych programów nauczania.  

Reasumując, moim zdaniem łączenie klas w sytuacji opisanej w pytaniu nie jest zgodne z prawem. Przepisy prawa dopuszczają łączenie klas, ale tylko w szkole podstawowej. Przy czym warunkiem takiego rozwiązania jest trudna sytuacja demograficzna. Z opisanej w pytaniu sytuacji wynika, że działania dyrektora mają charakter doraźny (klasy nie są połączone na stałe), jednak według mnie takie rozwiązanie również nie jest zgodne z prawem. Nie ma przepisu bezwzględnie zakazującego takiego postępowania, ale zadaniem dyrektora szkoły jest takie zorganizowanie zajęć, aby w pełni umożliwić realizację podstawy programowej. Przyjęte przez niego rozwiązanie według mnie uniemożliwia prawidłową realizację podstawy programowej. Jeżeli istnieje możliwość zapewnienia zastępstwa przez nauczyciela posiadającego kwalifikacje do prowadzenia danych zajęć, to moim zdaniem dyrektor powinien w pierwszej kolejności zapewnić zastępstwo w danym oddziale takiemu nauczycielowi, a uczniom – właściwą realizację podstawy programowej.

Warunki otrzymywania dodatków przez nauczycieli są uregulowane przepisami Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. DzU z 2013 r., poz. 416). Zgodnie z przepisem § 8 pkt 10 przywołanego rozporządzenia za pracę w trudnych warunkach uznaje się prowadzenie przez nauczycieli zajęć dydaktycznych w klasach łączonych w szkołach podstawowych. W tej sytuacji na uwagę zasługuje również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 1995 r. (I PRN 30/95), w którym orzeczono, że nauczyciel szkoły podstawowej prowadzący zajęcia wychowania fizycznego w grupach międzyklasowych ma prawo do dodatku z tytułu prowadzenia zajęć w klasach łączonych.