PYTNIE

Córka ma poważne problemy z nauką w gimnazjum, kilka razy nie zdała do następnej klasy.

We wrześniu ukończyła 17 lat. Sprawa trafiła do sądu. Ponieważ gimnazjum rejonowe zagubiło dokumenty córki, nie mogłam jej umieścić w gimnazjum dla dorosłych. Sędzina na wstępnym przesłuchaniu pouczyła mnie, że w takim razie mam wrócić z córką do gimnazjum rejonowego. Jednak szkoła odmówiła przyjęcia córki. Dodam, że w obu gimnazjach dla dorosłych nie ma już miejsc. Nie wiem, co dalej robić.

ODPOWEIDŹ

Art. 70 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (DzU z 1997 r. nr 78, poz. 483 z późn. zm.) zapewnia każdemu prawo do nauki oraz stanowi, że nauka jest obowiązkowa do 18 roku życia.

Szczegółowego określenia wykonania obowiązku nauki ustawodawca dokonał przede wszystkim w Ustawie z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). Obowiązek szkolny w ustawie o systemie oświaty określa art. 15, który stanowi:

„Art. 15.

1. Nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia.

2. Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia.”.

Ponadto należy odnotować, że zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 8 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1591, z późn. zm.) sprawy obejmujące edukację publiczną są zadaniem własnym gminy i właśnie gmina powinna zaspokajać w tym zakresie zbiorowe potrzeby wspólnoty samorządowej.

Przedstawiony stan faktyczny jest niepełny i wiele kwestii wymagałoby obszerniejszego wyjaśnienia, ale nie ulega wątpliwości, że w związku z tym, że uczennica nie ukończyła jeszcze 18 roku życia, znajdzie zastosowanie art. 39 ust. 2a ustawy o systemie oświaty, który wyłącza możliwość zastosowania art. 39 ust. 2, czyli skreślenia z listy uczniów – podstawą wyłączenia jest objęcie ucznia obowiązkiem szkolnym (notabene pojęcia tego nie można utożsamiać z obowiązkiem nauki). W uzasadnionych przypadkach uczeń ten, na wniosek dyrektora szkoły, może zostać przeniesiony przez kuratora oświaty do innej szkoły. Zasadniczo niepełnoletnia uczennica powinna zatem mieć możliwość spełniania obowiązku szkolnego w gimnazjum, w którego obwodzie zamieszkuje (zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 16 ust. 5 ustawy o systemie oświaty obowiązek szkolny może być spełniony również przez uczęszczanie do niepublicznego gimnazjum). Plan sieci publicznych gimnazjów prowadzonych przez gminę oraz granice ich obwodów określa stosowną uchwałą rada gminy.

Dyrektor gimnazjum w obwodzie którego mieszka uczennica nie może odmówić przyjęcia dziecka do szkoły, bo takie działanie byłoby sprzeczne z zasadami (także konstytucyjnymi) ustanowionymi w tym zakresie przez prawodawcę. Mogłoby to utrudnić albo wręcz uniemożliwić uczniowi spełnianie obowiązku szkolnego, a rodzicom ciążących na nich obowiązków, w szczególności dopełniania czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły i zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne (zgodnie z dyspozycją art. 18 ustawy o systemie oświaty).

Zgodnie z § 3b ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (DzU z 2002 r. nr 23, poz. 225, z późn. zm.) gimnazjum prowadzi księgę ewidencji dzieci i młodzieży, będących absolwentami szkoły podstawowej, podlegających obowiązkowi szkolnemu, zamieszkałych w obwodzie gimnazjum. Dalej rozporządzenie w § 12 ust. 8 stanowi, że w przypadku przejścia ucznia do innej szkoły przesyła się do tej szkoły odpis arkusza ocen ucznia lub potwierdzoną przez dyrektora szkoły za zgodność z oryginałem kopię arkusza ocen ucznia. W § § 21 rozporządzenie reguluje również kwestię zgubionych dokumentów przez szkołę:

㤠21.

1. W przypadku zniszczenia dokumentacji przebiegu nauczania wskutek pożaru, powodzi lub innych zdarzeń losowych, dyrektor szkoły powołuje komisję w celu ustalenia zakresu zniszczeń oraz odtworzenia tej dokumentacji, w szczególności księgi uczniów, arkuszy ocen uczniów oraz protokołów egzaminów dojrzałości.

2. Odtworzenia dokumentacji dokonuje się na podstawie zachowanej dokumentacji przebiegu nauczania i innych dokumentów oraz zeznań świadków, w tym zeznań członków państwowych komisji egzaminacyjnych.

3. Z przebiegu prac komisji sporządza się protokół zawierający w szczególności: skład komisji, termin rozpoczęcia i zakończenia prac komisji, opis zniszczonej dokumentacji przebiegu nauczania oraz podstawę, na jakiej dokonano jej odtworzenia. Do protokołu dołącza się spisane zeznania świadków. Protokół podpisują wszyscy członkowie komisji.

4. O powołaniu komisji i wynikach jej pracy dyrektor szkoły zawiadamia kuratora oświaty i organ prowadzący szkołę.”.

Reasumując, przepisy prawa dosyć wyraźnie regulują poruszane w pytaniu problemy. W sytuacji, w której dyrektor gimnazjum odmawia w sposób nieuzasadniony przyjęcia dziecka do gimnazjum albo wykonania innych ciążących na nim obowiązków (kwestia odtworzenia zgubionych dokumentów), należy podjąć pisemną interwencję w kuratorium oświaty, które w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego w szczególności powinno analizować przestrzeganie przepisów dotyczących obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki, a jeżeli szkoła lub placówka albo organ prowadzący prowadzi swoją działalność z naruszeniem przepisów ustawy, organ sprawujący nadzór pedagogiczny może polecić, w drodze decyzji, usunięcie uchybień w wyznaczonym terminie (art. 33 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 34 ust. 1 ustawy o systemie oświaty). Ponadto o powyższych trudnościach można zawiadomić organ prowadzący szkołę (wójta, burmistrza, prezydenta miasta), który wobec nałożonych przez ustawodawcę konkretnych zadań (w szczególności w zakresie obowiązku szkolnego) powinien wystąpić do dyrektora o wyjaśnienie sprawy i ewentualnie podjąć interwencję mającą na celu doprowadzenie sytuacji do stanu zgodnego z prawem.

Tomasz Lewicki – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego i prawa pracy, pracownik oświaty w samorządzie terytorialnym, nauczyciel przedmiotów prawniczych w zaocznej szkole policealnej.