PYTANIE

Czy terenowy oddział ZNP ma prawo żądać wglądu do każdego podziału środków z funduszu socjalnego?

Czy ma prawo uczestniczyć w podziale, na przykład tzw. wczasów pod gruszą? Czy ZNP ma prawo zmieniać szkolny preliminarz wydatków z funduszu socjalnego? Czy nauczyciel zatrudniony w jednej gminie, a pracujący w dwóch placówkach prowadzonych przez tę gminę - w jednej na cały etat, w drugiej na 4 godziny - otrzymuje świadczenia w obu placówkach, tak jakby pracował na cały etat?

ODPOWIEDŹ

Pytanie w zasadzie dotyczy dwóch aspektów zakładowego funduszu świadczeń socjalnych: uprawnień związków zawodowych w procesie jego tworzenia oraz zasad przyznawania świadczeń.

Odpowiadając na pierwszą cześć pytania, należy stwierdzić, że zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu oraz zasady przeznaczania środków funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie uzgodnionym z zakładową organizacją związkową. Zatem warunkiem obowiązywania regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych jest jego uzgodnienie ze wszystkimi organizacjami związkowymi działającymi w zakładzie pracy. Tylko pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów. Natomiast jeżeli w ciągu 30 dni od rozpoczęcia rozmów w sprawie treści zapisów regulaminu gospodarowania środkami funduszu świadczeń socjalnych nie dojdzie do jego uzgodnienia, pracodawca ma prawo sam ustalić jego treść. To na tym etapie związek zawodowy powinien zająć określone stanowisko co do zasad funkcjonowania konkretnych rozwiązań w zakresie dysponowania środkami funduszu. W związku z powyższym, związki zawodowe nie posiadają uprawnień, o których mowa w pytaniu. Należy zaznaczyć, że regulamin może przewidywać powołanie komisji socjalnej, rozpatrującej wnioski pracowników o udzielenie pomocy, w skład której może wchodzić przedstawiciel lub przedstawiciele zakładowych organizacji związkowych. W takiej sytuacji mają oni realny wpływ na udzielenie świadczeń z funduszu w indywidualnych sprawach.

W odniesieniu do drugiego aspektu, należy stwierdzić, że świadczenia z funduszu powinny być przyznawane z uwzględnieniem sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej. Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, jak również w odniesieniu do nauczycieli Karta Nauczyciela, nie wskazują, iż wysokość lub rodzaj świadczenia przyznawanego pracownikowi muszą być uzależnione od wymiaru zatrudnienia pracownika (na pełen lub część etatu). Kwestia ta może zostać rozstrzygnięta w regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Z uwagi na powyższe oraz biorąc pod uwagę szerokie uprawnienia związków zawodowych w zakresie prowadzenia przez pracodawcę działalności socjalnej, pożądanym działaniem jest wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawie regulaminu, nawet w przypadku uchybienia trzydziestodniowemu terminowi. Bowiem związkom zawodowym przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub o przekazanie należnych środków na ten fundusz.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335, z późn. zm.), art. 8 ust. 1 i 2.

2. Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854, z późn. zm.), art. 27 ust. 1 i 2, art. 30 ust. 5 .

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego.