Od 1 stycznia 2018 r. czeka nas kolejna obszerna reforma, tym razem dotycząca Karty Nauczyciela. Nowela wprowadza ponad trzydzieści zmian. Poniżej zamieszczono najważniejsze z nich z podziałem na poszczególne obszary i terminem wejścia w życie.

Ocena pracy – zmiany wejdą w życie 1 września 2018 r.

1. Ocena dorobku zawodowego zostanie zastąpiona oceną pracy uwzględniającą m.in. dorobek zawodowy nauczyciela za okres stażu (od 1 września 2018 r.).
2. Rozszerzona zostanie skala ocen pracy nauczyciela. Będą cztery zamiast trzech ocen:

• ocena wyróżniająca,
• ocena bardzo dobra (nowość),
• ocena dobra,
• ocena negatywna.

Kryteria i tryb ustalania oceny ma być uszczegółowiony w nowym rozporządzeniu.

3. Dyrektor będzie zobowiązany do opracowania wskaźników oceny pracy nauczyciela na podstawie kryteriów określonych ww. rozporządzeniu (do tej pory nie było takiego obowiązku).

4. W ramach oceny pracy w stosunku do nauczyciela oceniany będzie w szczególności stopień realizacji obowiązków określonych w art. 6 Karty Nauczyciela, a wśród nich znalazło się nowe wymaganie ‒ doskonalenia zgodnie z potrzebami szkoły (dotąd jednoznacznie nie wynikało to z przepisów).

5. Zostaną wprowadzone obligatoryjne terminy dokonywania oceny pracy w powiązaniu ze ścieżką awansu zawodowego, również po jej zakończeniu. Ocena dokonywana będzie:

• po zakończeniu stażu (w tym dodatkowego) na stopień nauczyciela: kontraktowego, mianowanego i dyplomowanego,
• co 3 lata pracy w szkole od dnia uzyskania stopnia nauczyciela: kontraktowego, mianowanego, dyplomowanego (dotyczy nauczycieli, którzy w tym czasie nie rozpoczną stażu na kolejny stopień awansu zawodowego).

Awans zawodowy

1. Wydłuży się ścieżka awansu zawodowego (1 września 2018 r.). Z 2 do 3 lat wydłuży się okres pracy niezbędny do rozpoczęcia stażu na stopień nauczyciela mianowanego oraz z 1 roku do 4 lat wydłuży się okres pracy niezbędny do rozpoczęcia stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego. W drodze wyjątku nauczyciel kontraktowy i mianowany z wyróżniającą oceną pracy będzie mógł rozpocząć staż na kolejny stopień po przepracowaniu w szkole co najmniej 2 lat od dnia nadania poprzedniego stopnia.

2. Wydłużony zostanie staż na stopień nauczyciela kontraktowego z 9 miesięcy od 1 roku i 9 miesięcy (1 września 2018 r.).

3. Rozmowa kwalifikacyjna na stopień awansu nauczyciela kontraktowego zostanie zastąpiona egzaminem kwalifikacyjnym (1 września 2018 r.).

4. Nastąpi zniesienie wymogu zatrudnienia na co najmniej ½ etatu przy stażu do awansu (1 września 2018 r.). Uwaga: tylko w stosunku nauczycieli zatrudnionych w publicznych szkołach i szkolnych punktach konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej. W innych jednostkach, aby realizować staż, dalej należy mieć co najmniej ½ etatu. Taka jest ogólna zasada. Jednak w okresie reformy ograniczenie zatrudnienia nauczycielowi gimnazjum do wymiaru niższego niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć nie powoduje przerwania stażu na kolejny stopień awansu zawodowego.

Wynagradzania i inne świadczenia

1. Powołanie od 1 września 2020 r. nowego składnika wynagrodzenia nauczycieli ‒ dodatku za wyróżniającą pracę. Będzie on przysługiwał nauczycielowi dyplomowanemu legitymującemu się co najmniej trzyletnim okresem pracy w szkole od dnia nadania stopnia nauczyciela dyplomowanego oraz wyróżniającą oceną pracy (16% kwoty bazowej określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej).

2. Z Karty Nauczyciela od 1 stycznia 2018 r. zostały usunięte wszystkie dodatki socjalne (poza dodatkiem wiejskim). Usuwa się:

• prawa do lokalu mieszkalnego,
• dodatek mieszkaniowy,
• prawa do osobistego użytkowania działki gruntu szkolnego,
• prawa do zajmowania mieszkań w budynkach szkolnych i użytkowanych przez szkoły,
• zasiłek na zagospodarowanie (dopiero od 1 września 2018 r.).

3. Uregulowanie od 1 stycznia 2018 r. kwestii odpisu na ZFŚŚ dla nauczycieli emerytów, rencistów lub nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne w przypadku przekazania prowadzenia szkoły niesamorządowej osobie prawnej lub osobie fizycznej.

Czas pracy

1. Wskazano wysokość pensum nauczycieli specjalistów i wspomagających (obowiązujące od 1 września 2018 r.). W tabeli z wymiarem pensum w Kracie Nauczyciela zostanie wprost określone pensum nauczycieli wspomagających – 20 godzin, natomiast pensum nauczycieli specjalistów dalej będzie określał organ prowadzący w stosownej uchwale, ale wskazano, że maksymalny wymiar, jaki może być ustalony, to 22 godziny.

2. Ustalono sposób wyliczania pensum łączonego (gdy nauczyciel realizuje godziny na rożnych stanowiskach, np. nauczyciela przedmiotowego z pensum 18 godzin i nauczyciela bibliotekarza z pensum 30 godzin) – od 1 września 2018 r.

3. Wprowadzone zostanie ograniczenie możliwości przydzielania godzin ponadwymiarowych nauczycielom pełniącym stanowiska kierownicze w szkole (od 1 września 2018 r.). Zasadą będzie zakaz przydzielania takich godzin, a wyjątkiem ‒ możliwość przydzielenia, gdy jest to konieczne dla realizacji ramowego planu nauczania w jednym oddziale.

4. Doprecyzowana będzie kwestia czasu pracy nauczycieli posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (od 1 września 2018 r.). Teraz nauczyciel będzie miał obniżony nie tylko ogólnych czas pracy (do 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo), lecz także proporcjonalnie również pensum.

5. Zostały uregulowane zwolnienia od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14 w Karcie Nauczyciela (od 1 stycznia 2018 r.). Zwolnienie to będzie przysługiwało nauczycielom w wymiarze 2 dni, bez możliwości wykorzystania go w wymiarze godzinowym.

6. Obniżono wymiar czasu pracy dla nauczyciela posiadającego prawo do urlopu wychowawczego (od 1 stycznia 2018 r.). Obniżenie będzie mogło nastąpić:

• bezpośrednio po zaprzestaniu korzystania z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego

albo

• z początkiem roku szkolnego.

Urlop wypoczynkowy nauczycieli

1. Dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczycielowi, który obowiązki kierownicze pełni w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze, będzie przysługiwało prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów (obecnie uprawnieni są do urlopu w czasie ferii zimowych i letnich). Będą mogli zatem korzystać z urlopu wypoczynkowego w ciągu całego roku, a nie wyłącznie w czasie ferii szkolnych. Zmiana obowiązuje od stycznia 2018 r.

2. Doprecyzowane będą zasady udzielania urlopu nauczycielowi realizującemu w ramach jednej umowy zajęcia w placówce feryjnej i nieferyjnej (od 1 stycznia 2018 r.). Nauczycielowi będzie przysługiwało prawo do urlopu wypoczynkowego określonego dla szkoły, w której nauczyciel realizuje większą liczbę godzin zajęć (jeżeli w równej liczbie, to wtedy prawo do wymiaru dla szkoły feryjnej).

3. Za nieobecności w szkole z uwagi na urlop dla poratowania zdrowia będzie przysługiwał nauczycielowi urlop wypoczynkowy uzupełniający (od 1 stycznia 2018 r.).

Urlop dla poratowania zdrowia

Zasadniczo przemodelowano zasady korzystania z tego urlopu od 1 stycznia 2018 r. Nauczyciel może otrzymać urlop dla poratowania zdrowia, jeżeli:

• jest zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony;
• leczenie dotyczy choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy mogą odgrywać istotną rolę;
• posiada orzeczenie lekarskie zalecające mu taki urlop (wydane przez lekarza medycyny pracy);
• posiada skierowanie na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową – na okres ustalony w skierowaniu;
• co najmniej 7 lat przepracował w szkole (w wymiarze nie niższym niż ½, o ile nie miał przerw w pracy powyżej 3 miesięcy);
• od zakończenia poprzedniego urlopu upłynął co najmniej rok;
• nie wykorzystał w sumie w trakcie pracy w szkole 3 lat urlopu;
• nie nabył uprawnień emerytalnych.

Zatrudnianie i zwalnianie nauczycieli

1. Będzie złagodzony wymóg przedkładania zaświadczenia o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego (od 1 września 2018 r.). Przedstawienie informacji z KRK nie będzie wymagane w przypadku, gdy z nauczycielem nawiązywany będzie kolejny stosunek pracy w tej samej szkole w ciągu 3 miesięcy od dnia rozwiązania albo wygaśnięcia po stanie nieczynnym stosunku pracy (obecnie zawsze przy nowej umowie trzeba przedstawić zaświadczenie z KRK).

2. Uchylono możliwość przeniesienia nauczyciela przez organ prowadzący bez zgody nauczyciela (art. 19) – od 1 stycznia 2018 r.

3. Zobowiązano dyrektora do zwiększenia wymiaru zatrudnienia nauczycielowi, któremu ograniczył etat (od 1 stycznia 2018 r.). Zasada ta ma być stosowana w pierwszej kolejności w razie powstania możliwości podjęcia przez nauczyciela, któremu ograniczono wymiar zatrudnienia, pracy w wymiarze wyższym niż wynikający z tego ograniczenia, w tej samej szkole, na tym samym lub innym stanowisku, pod warunkiem posiadania przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji.

4. Zrównano zasady zwalniania nauczycieli z powodu długotrwałej choroby (od 1 stycznia 2018 r.). Stosunek pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, tak samo jak w przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania, będzie zatem ulegał rozwiązaniu w razie choroby, jeżeli okres tej niezdolności do pracy przekracza 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży ‒ nie dłużej niż przez 270 dni. Okres ten może być przedłużony o kolejne 12 miesięcy, o ile nauczyciel uzyska prawo do świadczenia rehabilitacyjnego lub zostanie mu udzielony urlop dla poratowania zdrowia.

5. Wprowadzono nakaz zatrudniania na umowę o pracę w szkołach niesamorządowych (od 1 września 2018 r.). Dotyczy to:

• publicznych przedszkoli, szkół i placówek prowadzonych przez osoby fizyczne oraz niesamorządowe osoby prawne,
• przedszkoli niepublicznych, niepublicznych placówek oraz szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,
• publicznych, niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego.

Podstawa prawna:

• 76 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U. z 2017 r., poz. 2203),
• 1‒91b ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. 2017 r., poz. 1189 ze zm.).

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego