Od nowego roku szkolnego nauczyciele nie muszą już prowadzić godzin karcianych w ramach innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły. Jest to wynik nowelizacji art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela. Zmiana zacznie obowiązywać od 1 września 2016 r. (Ustawa z dnia 18 marca 2016 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw).

Geneza zmian

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu zmian, ich celem jest racjonalizacja czasu pracy nauczycieli i dostosowanie go do realnych potrzeb uczniów konkretnej szkoły, a także odbiurokratyzowanie pracy nauczycieli. W ocenie twórców nowej regulacji kontrowersje wywoływał zapis mówiący, że nauczyciel w ramach godzin karcianych był obowiązany m.in. do realizacji zajęć opieki świetlicowej. W praktyce jednak często się zdarzało, że nauczyciele realizujący te godziny wykonywali pracę zamiast wychowawców świetlic szkolnych. Jak wynika z uzasadnienia projektu nowelizacji, zmiana ma wyeliminować organizowanie w szkole zajęć polegających wyłącznie na wypełnieniu obowiązku wynikającego z przepisów prawa i zastępowanie wychowawców świetlic szkolnych przez innych nauczycieli.

Nadal istnieje możliwość organizowania dodatkowych zajęć dla uczniów – zależnie od potrzeb

Likwidacja godzin karcianych nie oznacza, że nowelizacja zlikwidowała możliwość prowadzenia innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, w tym zajęć opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów w ramach 40-godzinnego czasu pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze. Zatem nauczyciele po dokonanej nowelizacji w dalszym ciągu mogą prowadzić zajęcia stosownie do potrzeb szkoły. Zamierzeniem projektodawców jest umożliwienie dyrektorowi szkoły i nauczycielom zaplanowanie i realizację zajęć zgodnie z faktycznymi potrzebami i zainteresowaniami uczniów.

Tak było przed 1 września 2009 r. Chodzi o brzmienie art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela w okresie od 21 sierpnia 2003 r. do 31 sierpnia 2009 r. Wówczas dyrektor szkoły zapewniał organizację zajęć opiekuńczych i wychowawczych w sposób adekwatny do potrzeb i zainteresowań uczniów.

Zatem od roku szkolnego 2016/2017 uczniowie nadal mogą korzystać z zajęć wzbogacających ofertę szkoły, odpowiadających ich potrzebom i zainteresowaniom, a dyrektor ma zaplanować taką dodatkową liczbę godzin zajęć, która będzie zgodna z faktycznymi potrzebami i zainteresowaniami uczniów konkretnej szkoły. Zajęcia mogą dotyczyć pomocy w przezwyciężaniu trudności, rozwijaniu zdolności lub pogłębianiu zainteresowań, a także sprawowania opieki.

To dyrektor zatwierdza wybór zajęć i dobór konkretnych nauczycieli

Oceny, jakiego rodzaju wsparcie służy rozwojowi uczniów, dokonuje dyrektor szkoły. To on jest odpowiedzialny za realizację zadań dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych, wraz z nauczycielami. Dyrektor musi jednak zawsze kierować się potrzebami danej społeczności. Również do niego będzie należała decyzja o przydziale tych zajęć konkretnemu nauczycielowi. Należy przy tym pamiętać, że kompetencja dyrektora związana z możliwością wydawania poleceń służbowych w tym zakresie nie może być dowolna co do rodzaju zajęć. Polecenie służbowe musi się mieścić w katalogu zasad dotyczących organizacji zajęć dodatkowych określonych w statucie szkoły.

Liczba dodatkowych godzin może być wyższa niż dotychczas

Dyrektor, tak jak dotychczas, ma prawo przydzielić nauczycielowi dodatkową liczbę godzin na zajęcia realizujące potrzeby i zainteresowania uczniów ponad pensum, z tą tylko różnicą, że nie jest ograniczony normami – 1 lub 2 godziny tygodniowo w zależności od typu szkoły – a 40-godzinnym tygodniem pracy nauczyciela (przy pełnym etacie). Nauczyciel w ramach etatu jest obowiązany realizować nie tylko pensum (od 18 do 30 godzin w zależności od typy placówki), lecz także inne zajęcia i czynności, w tym dotyczące zainteresowań i potrzeb uczniów. W praktyce może to spowodować (ale nie musi), że dyrektor będzie mógł zobowiązać nauczyciela do prowadzenia dowolnej liczby godzin ponad obowiązkowe pensum, ale tak żeby nie przekroczyć 40 godzin tygodniowo. Brak regulacji dotyczącej liczby realizowanych przez nauczyciela zajęć w ramach zadań statutowych może prowadzić do nierównomiernego rozłożenia obowiązku pracy wśród nauczycieli, a w konsekwencji do przekraczania tygodniowej normy czasu pracy.

Brak obowiązku rejestracji zajęć

Te przydzielone dodatkowe godziny inaczej niż godziny karciane nie będą rejestrowane. Dotychczas godziny karciane były rejestrowane i rozliczane w okresach półrocznych w dziennikach zajęć pozalekcyjnych. W praktyce może to powodować trudności w ustalaniu konkretnej liczby godzin przy sporach sądowych związanych z przekroczeniem 40-godzinnego tygodnia pracy.

Dodatkowa gratyfikacja w postaci dodatku motywacyjnego

W związku z tym, że te dodatkowe godziny wchodzą do innych zajęć wynikających z zadań statutowych, nie będą dodatkowo płatne. Tak jak dotychczas praca nauczyciela będzie wynagradzana w ramach podstawowego wynagrodzenia. Dyrektor będzie mógł ewentualnie zachęcać nauczycieli do prowadzenia tych zajęć za pomocą dodatków motywacyjnych. Dodatkowe zajęcia nie będą mogły być uznane za godziny ponadwymiarowe, ponieważ te są realizowane w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania.

Podstawa prawna:

• art. 42 ust. 2, ust. 3b, ust. 3c, ust. 7a, art. 42c ust. 1 Ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.: DzU z 2014 r., poz. 191 ze zm.),
• Ustawa z dnia 18 marca 2016 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2016 r., poz. 668).

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego